W ubiegłym tygodniu głośno zrobiło się o Trzonolinowcu, który ze względu na zły stan techniczny miał zostać ewakuowany, jednak okazało się, że konieczne jest przeprowadzenie nowej ekspertyzy. Tym razem powrócił temat innego modernistycznego obiektu, a mianowicie budynku biurowego ZETO, którego właściciel złożył wniosek o rozbiórkę. Przeciwny wyburzeniu jest zarówno prezydent Wrocławia, jak i Dolnośląski Wojewódzki Konserwator Zabytków.

ZETO (Zakład Elektronicznej Techniki Obliczeniowej) to jedno z najstarszych przedsiębiorstw informatycznych w Polsce. Od jego powstania nastąpiło wyraźne przyspieszenie w rozwoju zastosowań informatyki w przemyśle i gospodarce, rozpoczęła się historia komercyjnej polskiej informatyki.

W oparciu o uchwałę Rady Ministrów nr 18/64 w sprawie rozwoju elektronicznej techniki obliczeniowej z dnia 22 stycznia 1964 utworzono jednostkę budżetową – Zakłady Elektronicznej Techniki Obliczeniowej w Warszawie. Następnie przystąpiono do tworzenia w największych miastach kraju Zakładów Obliczeniowych będących oddziałami Zakładów Elektronicznej Techniki Obliczeniowej (ZETO), a w dalszej kolejności do tworzenia zakładów obliczeniowych będących z kolei filiami oddziałów.

Pierwszy Zakład Obliczeniowy ZETO powstał 1 grudnia 1964 roku we Wrocławiu, a w 1965 i 1966 w kolejnych miastach. Budynek ZETO przy ul. Ofiar Oświęcimskich wybudowano pod koniec lat 60. według projektu Anny i Jerzego Tarnawskich.  Był to pierwszy wrocławski „open space”, gdzie przechodnie przez przeszklone ściany mogli oglądać pracę komputerów obliczeniowych. W środku budynku znajduje się patio, na terenie którego do lat 70. czynny był bar.

7 marca 2022 r. Dolnośląski Wojewódzki Konserwator Zabytków wydał decyzję o wpisaniu modernistycznego obiektu do rejestru zabytków, jednak procedura nie została zakończona, ponieważ inwestor zaskarżył wpis do rejestru zabytków do sądu administracyjnego, a następnie wystąpił o pozwolenie na rozbiórkę, które wpłynęło do Urzędu Miejskiego 31 lipca 2023 roku.

W związku ze złożonym wnioskiem prezydent Wrocławia wydał oświadczenie w sprawie budynku:

„ZETO musi zostać.

Powstały w 1969 roku biurowiec to nie tylko historia modernizmu w naszym mieście, ale także polskiej myśli technicznej, gdy pracownicy ZETO i ELWRO tworzyli pierwsze komputery i budowali zręby informatyki, o których głośno było na całym świecie. Stąd już ponad dekadę temu przygotowaliśmy tzw. Białą Kartę dla ZETO oraz wpisaliśmy go do gminnej ewidencji zabytków.

Niestety, tych oczywistych przesłanek zdaje się nie dostrzegać inwestor, który złożył kilka dni temu wniosek o pozwolenie na rozbiórkę tego budynku. Dokumenty są analizowane przez Wydział Architektury i Zabytków, ale moją intencją jest niewydawanie takiego pozwolenia.

Zgodnie z przepisami kluczowa jest jednak w tej sprawie decyzja Dolnośląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, który w ubiegłym roku wpisał ZETO do rejestru zabytków, co podtrzymał Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Procedura nie jest jednak zakończona – inwestor zaskarżył wpis do rejestru zabytków do sądu administracyjnego, a następnie wystąpił o pozwolenie na rozbiórkę. Stąd w najbliższych dniach nakażemy inwestorowi uzupełnienie dokumentacji o odpowiednie zgody DWKZ. Ufam, że wojewódzki konserwator wyda negatywną decyzję w sprawie rozbiórki.

Przyjęty blisko 20 lat temu Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego chronił ZETO „obszarowo”, jednak postanowiłem przygotować uchwałę, która rozpocznie zmianę tego planu, tak, aby wzmocnić te zapisy. Ufam, że Rada Miejska Wrocławia pochyli się nad tymi dokumentami maksymalnie szybko.

ZETO to jeden z najbardziej wartościowych budynków swojej epoki we Wrocławiu i będziemy o niego walczyć, tak jak staramy się zabezpieczyć przyszłość kultowego Trzonolinowca. 

Jacek Sutryk
prezydent Wrocławia”

Przeciwny rozbiórce jest również Dolnośląski Wojewódzki Konserwator Zabytków, który pod koniec czerwca informował za pośrednictwem mediów społecznościowych o skardze kasacyjnej od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z dnia 21.03.2023 r. w sprawie wpisu do rejestru zabytków budynku ZETO, położonego przy ul. Ofiar Oświęcimskich 7-13 we Wrocławiu, wniesionej przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

O dalszych losach biurowca ZETO będziemy informować na bieżąco.

 

Foto: Zbiory Fotopolska