Od ponad 100 lat, przy ulicy Kopernika 11 funkcjonuje planetarium wraz z obserwatorium, które jest częścią Instytutu Astronomicznego Uniwersytetu Wrocławskiego.
Znajdujące się we Wrocławiu obserwatorium astronomiczne, nie jest pierwszym miejscem w dziejach wrocławskiej historii astronomii. Wieżę Matematyczną można określić mianem pierwszego obserwatorium we Wrocławiu. Przebudowa wieży w obserwatorium jest zasługą wrocławskiego profesora Antona Jungnitza, który w latach 1790-1791 urządził tam obserwatorium i tym samym zainicjował wrocławską astronomię akademicką.
Pod koniec XIX wieku wrocławscy astronomowie stworzyli też próbne obserwatorium na Wyspie Śluz naprzeciwko gmachu Uniwersytetu. Faktem było to, że sprzęt który umieścili w swoim obserwatorium na wyspie, po jakimś czasie zostało przeniesione już do planetarium, znajdującym się przy obecnej ulicy Kopernika.
Dopiero w 1917 roku wyznaczono lokalizację przy obecnej ulicy Kopernika. Lokalizacja jak na tamte czasy dla obserwatorium była świetnia – miejsce na uboczu miasta i odpowiednio ciemne do prowadzenia obserwacji nocnych. Dzisiaj warunki są dużo gorsze. Wokół powstała gęsta zabudowa i wiele źródeł światła.
Obecnie obserwatorium przy parku nie prowadzi żadnych obserwacji naukowych. Swoje główne obserwatorium Uniwersytet Wrocławski urządziło 70 kilometrów od Wrocławia we wsi Białków. We wrocławskim obserwatorium prowadzone są jedynie okazjonalne obserwacje dla miłośników i studentów. Oprócz obserwatorium w budynku znajduje się również planetarium, w którym Uwr popularyzuje wiedzę o astronomii wśród młodzieży.
W środku obserwatorium znajduje się 203-mm refraktor Clarka Repsolda, który został zbudowany w 1881 roku, a pod kopułą na ulicy Kopernika znajduje się od 1925 roku. Do 1945 r. refraktor był wykorzystywany m.in. do obserwacji pozycyjnych gwiazd podwójnych, komet, czy zakryć gwiazd. W dzisiejszych czasach obserwacje prowadzą tutaj miłośnicy astronomii, którzy biorą udział w wykładach popularno-naukowych organizowanych przez instytut astronomii.
W pomieszczeniu znajdują się również nowoczesne oraz przedwojenne mapy księżyca i nieba, a także zabytkowy fotel, z którego korzystali astronomowie podczas prowadzenia obserwacji. W budynku, poza obserwatorium, znajduje się też koło wertykalne i instrument przejściowy Repsolda, dzięki którym zbierano dane do katalogów gwiazd. Badania prowadzono tam jeszcze w latach 50. ubiegłego stulecia. Badania takiego rodzaju są prowadzone przez teleskopy urządzone na orbicie Ziemi.
Znajduje się tam także planetarium, które w swoim czasie cieszyło się tak ogromną popularnością, że postanowiono rozszerzyć jego działalność. Najpierw zbudowany był specjalnie zakrzywiony ekran. Potem naukowcy zakupili dobry projektor, którego światło kieruje się na lustro półsferyczne i odbija na ekran. Mimo, że planetarium jest kameralne, po zgaszeniu światła robi spore wrażenie. Można zobaczyć w nim specjalne popularno-naukowe projekcje o gwiazdozbiorach, gwiazdach, galaktykach czy innych obiektach niebieskich. Korzystają z tego głównie wycieczki szkolne i pasjonaci astronomii.
Tekst: Grzegorz Szein Foto: Zbiory Fotopolska
