Wrocław od zawsze był miastem wielu wyznań. Nie bez powodu Wrocław jako jedyne miasto w całej Polsce ma dzielnice, na terenie których znajdują się świątynie czterech różnych wyznań. Przed II Wojną Światową liczba wszystkich świątyń była stanowczo większa, aczkolwiek wiele z nich nie przetrwało wojennej zawieruchy. Pomimo tego, że na mapie Wrocławia już ich nie spotkamy, miasto zawsze będzie o nich pamiętać.

Kościół św. Pawła

Kościół luterański Św. Pawła został wzniesiony w 1913 roku i znajdował się przy obecnym placu Strzegomskim na Szczepinie. Został on zaprojektowany przez niemieckiego architekta Arthura Kicktona, a za realizację odpowiadała berlińska spółka budowlana Simon i Halfpaap.

Plac Strzegomski, lata 30.

Jako jedna z niewielu świątyń w całym Wrocławiu stawiała opór przeciw władzy nazistowkiej w mieście. Tak, za swoją działalność antyfaszystowską, lider ruchu protestanckiego oraz pastor kościoła św. Pawła został skazany przez Gestapo na śmierć w ostatnich miesiącach oblężenia Festung Breslau.

Podczas oblężenia Festung Breslau, kościół pełnił funkcję wieży obserwacyjnej, jednakże, podczas nalotów oraz ostrzałów artyleryjskich, świątynia została mocno uszkodzona, w związku z czym, w latach 60. ubiegłego stulecia postanowiono wyburzyć pozostałe ruiny kościoła.

Obecnie na  jego miejscu znajduje się medyczne centrum diagnostyczne Dolmed.

 

Nowa Synagoga we Wrocławiu

Nowa Synagoga była największą świątynią żydowską we Wrocławiu oraz jedną z największych żydowskich świątyń na terenie przedwojennych Niemiec i Austrii. Nowa Synagoga została zbudowana w 1872 roku i mieściła się przy ul. Łąkowej. Była w stanie pomieścić 2 tysiące wiernych.  Synagoga była centrum judaizmu liberalnego oraz pełniła funkcję centrum kultury żydowskiej we Wrocławiu.

 

Budynek Synagogi istniał w niemieckim Wrocławiu przez 66 lat. Nowa Synagoga została w całości spalona w Noc Kryształową w 1938 roku. Żydowska świątynia była nazywana przez Niemców „szachrajską halą”.

W 1998 roku na miejscu Nowej Synagogi został odsłonięty pomnik upamiętniający ją, z treściami w językach polskim, niemieckim i hebrajskim: „Wydali na pastwę ognia świątynię twoją aż do gruntu zbezcześcili siedzibę Twego imienia (PS 74,7)”.

 

Kościół Marcina Lutra

Kościół ewangelicki pod wezwaniem Marcina Lutra wybudowano przy pl. Grunwaldzkim w 1896 roku. Świątynia była zaprojektowana przez architektę Jurgena Krogera, który również był odpowiedzialny za projekt nieistniejącego kościoła Odkupiciela przy placu Staszica.

 

Przed wyburzeniem go w 1945 roku, kościół Marcina Lutra był najwyższą świątynią we Wrocławiu oraz najwyższą budowlą w całym mieście. 19 marca 1945 roku, w związku z budową pasa startowego na placu Grunwaldzkim, kościół został zrównany z ziemią na rozkaz komendanta Henke. Obecnie, na miejscu dawnej świątyni protestanckiej, mieści się gmach Politechniki Wrocławskiej (budynek nr D1).

 

Kościół św. Mikołaja

Pierwsze wzmianki o kościele sięgają XII w., kiedy w miejscu obecnego skrzyżowania ulic Zachodniej i Rybackiej została wzniesiona kaplica katolicka. Później została ona wielokrotnie przebudowana, a w 1203 roku Książę Henryk I Brodaty ufundował tu klasztor dla Cystersów.

 

Od 1256 roku cała osada Szczepin wraz z kościołem została przekazana wrocławskiemu zakonowi Klarysek, który istniał tu aż do 1806 roku, dopóty nie został wysadzony przez Prusów dla ułatwienia obrony przed armią Napoleona. 80 lat później władze miasta postanowiły odbudować kościół z powrotem. Świątynia została zbudowana w 1886 w stylu neogotyckim.

Podczas oblężenia Festung Breslau, kościół wraz z całym osiedlem Szczepin zostały zniszczone niemal w 100% w związku z czym, ruiny, które pozostały po świątyni, postanowiono rozebrać. Część cegły z pozostałości kościoła św. Pawła została użyta do odbudowana Katedry Wrocławskiej a część przetransportowana do odbudowy Warszawy.

 

Kościół św. Piotra Kanizjusza

Kościół katolicki pod wezwaniem Piotra Kanizjusza mieścił się przy ul. Grunwaldzkiej 59. Świątynia w stylu eklektycznym powstała w 1932 roku według projektu Kurta Langera. Kościół św. Piotra Kanizjusza ma podobną historię jak kościół Marcina Lutra. 14 marca 1945 roku, podczas budowy lotniska w tej części miasta, kościół został zrównany z ziemią.

 

Dawny kościół katolicki znajdował się przy skrzyżowaniu ul. Grunwaldzkiej z obecnie nieistniejącym odcinkiem ul. Norwida. Teraz w tym miejscu znajduje się boisko sportowe oraz akademiki.

 

Kościół Odkupiciela we Wrocławiu

W porównaniu do innych, kościół po II Wojnie Światowej  przetrwał oblężenie w całkiem dobrym stanie – pozbył się tylko górnej części wieży. Mieścił się przy obecnym placu Stanisława Staszica. Brak środków na jego odbudowę oraz utrzymanie jednak wpłynęły na decyzje o jego rozbiórce w 1956 roku.

 

Bazylika została wzniesiona w 1904 roku. Świątynia powstała według projektu Jurgena Krogera – berlińskiego architekta, który już wcześniej słynął z projektu kościoła Marcina Lutra, o którym pisaliśmy wcześniej. Kościół wyróżniała 81 metrowa wieża, w związku z czym, świątynia była najwyższym budynkiem w tej części miasta.

Po II Wojnie Światowej bazylika była zarządzana przez kościół starokatokatolicki. Pomimo wszelkich starań, kościołowi nie udało się utrzymać w należytym stanie technicznym, w związku z czym, postanowiono rozebrać go w 1956 roku.

Od 1973 roku w tym miejscu stoi „supersam” PSS Społem Północ.

Tekst: Grzegorz Szein

Foto: Zbiory Fotopolska